Stil zijn als je luistert

Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 32

Luisteren leren we al vroeg. Je luistert naar de geluiden om je heen, gaat het nadoen en zo ontwikkelt langzamerhand spraak en taalgebruik. Door te luisteren ontdek je de wereld. Luisteren zit m niet alleen in het horen met je oren. Je kunt ook 'luisteren' door goed te kijken naar mensen, door hun beweging, hun mate van contact, hun energie waar te nemen.

Luisteren is waarnemen. Aandacht hebben voor de ander. Ik las laatst een aankondiging voor een training in luisteren. Een goed intitiatief vind ik wel. Toen ik de informatie doorlas viel me wel iets op. In de tekst werd vooral geschreven over "actief luisteren". In de cursus leer je een actieve luisterhouding aan te meten. En actief luisteren gaat over hoe jij de ander aanmoedigt, oogcontact maakt en de mimiek en lichaamstaal van de ander doorgrond. Heel veel wat jij dus kunt doen om de ander te begrijpen. En toch kriebelt de omschrijving bij me. Geloof me ik ben echt een voorstander van luisteren en denk dat er op dat gebied nog veel te leren valt. Of beter geformuleerd: nog veel AF te leren valt.

Als ik gesprekken van mensen opvang of met mensen een praatje maak gebeurt het regelmatig dat ik me verbaas. Soms krijg ik reacties die ik niet kan plaatsen. Iemand begint over een ander onderwerp, of over eigen ervaringen met de bedoeling de ander te helpen, of iemand haakt af en gaat met een ander in gesprek (of loopt zelfs weg). Ik hoor ook wel eens mensen "ja, inderdaad" zeggen, terwijl dat geen kloppende reactie is. Het valt op, ik heb er geen oordeel op. Ik kan niet in het hoofd van de ander kijken waar deze reactie vandaan komt.

Trainingen

Ik werk mee aan verschillende soorten trainingen. Een daarvan is de communicatietraining voor artsen in opleiding in het AMC in Amsterdam. Een van de practica gaat over het adequaat uitleggen van meerdere  (in medisch opzicht gelijkwaardige) behandelingen waarbij de patient zelf een keuze maakt tussen de opties. De studenten leren reflecteren, LSD (Luisteren Samenvatten Doorvragen) en zo de patient, ik dus, te helpen om naar een keus te komen. Maar voor alles moeten ze zorgen dat de opties goed en helder worden uitgelegd. Tenslotte heb ik die informatie nodig om te kunnen kiezen.

De student had de informatie behoorlijk helder, best knap, want het was een ingewikkelde behandeling voor de patient die ik speelde. Na de informatie liet ik hardop mijn gedachtes gaan, waarom zou ik het een kiezen, waarom het ander. Beiden hebben voor en nadelen. Wikken en wegen, dat is wat ik dan probeer te doen. De student bedacht echter dat hij nog niet alles had verteld en begon halverwege mijn gedachtenstroom nieuwe informatie te geven. Mijn gedachten stopten, ik ging weer luisteren, maar had het gevoel dat er niet naar mij geluisterd was. Dat is niet fijn, want dan voelt het niet meer helemaal veilig om al mijn gedachten hardop uit te spreken.
Ik schrijf dit omdat ik het een mooi voorbeeld vind van hoe het vaak werkt in communicatie. Als je in je eigen hoofd een verhaal hebt wat er uit moet kan het heel lastig zijn om echt te luisteren naar de ander. Het is net als een vol melkglas. Vol is vol, en er kan pas weer iets bij als er eerst iets uit is gegaan. Zolang je hoofd nog niet leeg is zijn er blokkades om echt te luisteren.

Luistertraining

"Als je praat zeg je iets wat je al weet. Als je luistert kan je iets nieuws leren."  Dit is een uitspraak van de Dalai Lama. Ik gebruik m regelmatig.

In de aangeboden cursussen zie ik dat mensen trainingen kunnen volgen om te leren hoe ze actief moeten luisteren. En dat woordje actief is 't 'm. De kans is groot dat 'actief' iets wordt waar je aandacht naar toe gaat. Dan kan het dat je je focust op hoe iemand staat, hoe het geluid van de stem klinkt, welk gedrag er bij vertoond wordt. De veelheid van aandachtspunten kan betekenen dat de aandacht niet meer naar de inhoud van de boodschap gaat. Terwijl je mag verwachten dat de boodschapper die juist wil overbrengen.

Echt ik vind het van belang dat mensen leren hoe ze goed moeten luisteren! Ik ben zelf een voorstander van filosofische geprekken vanaf de basisschool, om kinderen te leren echt te luisteren. Ik denk dat dat toekomstige generaties veel zal opleveren. Maar dat terzijde.

Leren luisteren gaat ook over stil kunnen zijn. Niet alleen je mond houden, maar ook stilte (ruimte) in je hoofd hebben om de ander werkelijk te horen. Geen eigen verhalen die je er tussendoor wilt gooien, geen aannames dat je denkt dat je het al begrijpt, geen eigen meningen en zo voorts. Allemaal dingen die vaak worden gedaan en die de boodschap teniet doen. Of in elk geval dat de boodschap niet zo overkomt als was bedoeld. En dat gebeurt maar al te vaak, merk ik in de gesprekken waar ik op doelde in het begin van dit stuk.

Het is geen sinecure. Als je het goed wilt doen kan het helpen om echt luistergedrag te oefenen. Of je dat in een cursus doet of op een andere manier, maakt niet uit. Oefenen zal zeker helpen om bekwaam te worden in luisteren.
Ik help je graag als je dit wilt doen. In mijn werk help ik vaak om meer bewust te worden van het belang van luisteren en ik ben ook in te schakelen voor korte 'luistersessies'. Lijkt het je een goed idee om te oefenen? Laat maar iets horen, ik help je graag.

Wat een mooi vak, toch?