Aannames en veronderstellingen

Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 25

Het woord 'communicatie  volgens Wikipedia: 

Communicatie is een activiteit waarbij levende wezens betekenissen uitwisselen door op elkaars signalen te reageren. Het Latijnse woord slaat terug op "iets gemeenschappelijk maken". Communicatie gaat over interactie tussen mensen. (Er bestaat ook diercommunicatie en plantencommunicatie.) Communicatie is behalve een sociale activiteit, ook het resultaat van het contact: de optelsom van wederzijdse betekenisgevingen, ook wel communicatie-effect genoemd.

"..elkaars signalen"

Dat zijn de woorden waar ik het vooral over wil hebben. Communicatie gaat over dat je reageert op elkaars signalen. Communicatie verbaal en non-verbaal is er dus altijd een reactie op iets wat er gebeurt en waar we betekenis aangeven, iets wat ons uitnodigt om te REageren. Dat is mooi, want zo ontstaat INTERactie

Bij dieren en planten gebeurt dat organisch. Er zit weinig tot geen ruis tussen actie en reactie. Maar bij mensen werkt dat anders. Mensen hebben namelijk het vermogen om tussen de actie en de reactie iets te plaatsen dat denken heet. Dat vermogen is een groot goed, waarmee we ons onderscheiden van de meeste diersoorten.

Maar denken brengt ook iets meer mee. Al onze ervaringen worden opgeslagen in onze hersenen en blijven behouden, ook al zijn we er ons niet van bewust. Zo leren we gedrag, en al eeuwen is die wisselwerking voer voor onderzoekers om dat goed te doorgronden. Ons denken beinvloed hoe we reageren. Dat komt doordat alles in onze hersenen wordt opgeslagen krijgen we leren we dingen herkennen. Ons denken kan daar verbindingen in maken. Door die verbindingen te maken kunnen onze reacties anders zijn dan de pure impuls of intuitieve reactie. Een reactie wordt dan mede gestuurd door eerdere ervaringen. Dat is fijn, je hoeft niet elk wiel opnieuw uit te vinden. We noemen dat interpreteren: een uitleg geven aan (iets).

.."iets gemeenschappelijk maken"

Deze terugkoppeling naar het Latijnse woord vind ik echt belangrijk. We interpreteren namelijk op basis van ons eigen referentiekader. Dat sluit echter niet per definitie aan bij het referentiekader van degene die ons uitnodigde om te reageren. Als iets in een gesprek er echt toe doet dan is het van belang te zoeken naar dit gemeenschappelijke. Zeker als iets gevoelig ligt luistert het nauw te weten dat je allebei hetzelfde bedoelt. Dat helpt om de dingen over te laten komen zoals je ze bedoelt.

De zinnetjes waarmee ik begon zijn an sich dan niet handig. Vaak zijn ze een afsluiting van een gesprek, een conclusie die door een van beide getrokken wordt maar je weet daardoor niet zeker of wat je zegt klopt.

Het kan helpen om de zinnetjes als een vraag te formuleren. Zo check je of je goed zit, en je geeft de ander de gelegenheid om aan te vullen of te corrigeren als blijkt dat het niet was wat de ander bedoelde. Daarmee bereik je dat je beiden weet dat je het over hetzelfde hebt, en dat er geen misverstanden achteraf zijn. Het is gemeenschappelijk gemaakt.

Toch?

Aannames en veronderstellingen. Ze zijn alom aanwezig in onze taal. Ik heb niet de illussie of pretentie dat dit (door mij of wie dan ook) uitgeband kan worden, sterker nog, ik zie de noodzaak daarvan ook niet! Het is menselijk gedrag. Maar als professional is het wel van belang het onderscheid te kennen en te weten wanneer iets gemeenschappelijk is of dat het in de categorie aannames en veronderstellingen valt. In trainingen werk ik mee aan het bewust maken van het verschil. Mijn werk is onder andere om tijdens een rollenspel de deelnemer te laten ervaren wat het verschil is. Trainingen in bedrijven en organisaties waarmensen vaak tegen onbegrip of stagnerende processen aanlopen in de communicatie kunnen door deze verheldering al een grote boost geven aan veranderingen. Durven zeggen: "ik denk dat het zo is, maar klopt dat wel?" maken zoveel meer helder dan "Ik ga er van uit dat het zo is."

Aannames en veronderstellingen zijn niet per definitie slecht! Als je ergens vuur ziet is het goed om aan te nemen dat dat gevaarlijk kan zijn! "Ik was in de veronderstelling dat je mijn beste vriend was" gaat over vertrouwen dat er tussen mensen is en mag zijn. Als daar iets wrikt is je veronderstelling een goede ingang om het gesprek te beginnen.

Je mag veronderstellen dat dingen bekend en vertrouwd zijn als je iets al jaren bestaat. En toch is af en toe een check niet verkeerd. Als is het maar door het woordje "toch?".