Het is allemaal toch acteren?
Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 24
Ik werk als actrice en trainingsactrice. Het woordje 'en' is essentieel, vind ik. Aan het begin van het werken met een groep deelnemers in een training krijg ik soms de vraag of mensen me ergens van moeten kennen, tv of film wordt dan meestal bedoeld. Het woord actrice roept die associatie op, dat begrijp ik best. Toch maak ik graag het onderscheid graag helder en in dit artikel wil ik ook ingaan op waar het elkaar wel raakt.
Acteren
De opleiding van een acteur bestaat uit het ontwikkelen van een fysiek, emotioneel en zintuiglijk bewustzijn om te kunnen begrijpen hoe een personage in elkaar steekt en waarom hij doet wat hij doet in het script. Het belangrijkst is dan ook jezelf goed te doorgronden. Voor het opbouwen van een personage kan je vervolgens elementen van jezelf als het ware door elkaar schudden en dan inzetten zoals het bij het personage past. Zo maak je een personage naar jouw persoon, zonder dat jij het bent. Daarom geldt voor elke rol: hij wordt gemaakt door wie hem speelt. Een zelfde rol zal door verschillende acteurs telkens anders worden gespeeld.
Daarnaast leer je in je opleiding in het moment te spelen. Als acteur weet je van begin tot eind wat er gaat komen, maar je personage ontdekt het als het ware pas als het gebeurt. Dat vraagt van de acteur om heel secuur in het moment van het personage te blijven en niet te anticiperen op wat nog moet komen.
Een derde belangrijk element van acteren is het reageren op impulsen. Als je in het moment bent (en op die 'term' zit naar mijn smaak iets teveel oordeel, alsof je altijd door je denken belemmerd wordt, maar dat terzijde), dan sta je open om impulsen uit je omgeving te ontvangen. Daarop leer je als acteur te reageren, direct, want 2 seconden later is het voor het publiek al ongemakkelijk om te zien. Zij hebben de impuls namelijk ook meegekregen en van binnen reageren ze adequaat. Als jij als acteur daar "achteraan hobbelt" dan klopt je reactie niet meer.
Boven alles is het belangrijk dat je als acteur contact maakt. Oprecht contact, zonder maskers van normen en waarden, oordelen, aannames en veronderstellingen. En dat vraagt ook training om te leren loslaten wat we in onze opvoeding en door onze omgeving hebben meegekregen.
Tot zover over acteren.
Trainingsacteren
Het vak trainingsacteren is echt een ander beroep. Waar je als acteur eerder bezig bent met "Ik moet de show stelen, alles draait om mij!’’ (oke, dat is best te relativeren, vergeef me), is de trainingsacteur vooral bezig met contact en verbinding. Het is een vak apart waar toewijding, concentratie en dienstbaarheid de basis vormen. Als je droomt van roem en spelen dan zit je in dit vak niet op je goede plek. Het draait niet om jou maar om dat wat de deelnemer te leren heeft. Daar ben je dienstbaar aan.
Wat het werkelijk inhoudt is dat je aansluit bij het leerdoel, spelaanbod doet om de ander te laten oefenen en feedback geeft op wat diegene al dan niet bereikt heeft. Het doel van de feedback is de ander verder te helpen, inzichten te geven, bewust te maken. Een personage in een stuk is daar niet mee bezig, net zoals wij dat in het dagelijks leven ook niet zijn. Gelukkig maar. Als je altijd zo alert en op scherp moet zijn lijkt me behoorlijk vermoeiend.
Raakvlakken
Als ik acteer maak ik gebruik van wat ik in mijn acteeropleiding heb meegekregen, ook bij trainingsacteren.
* Mijn spel is in het moment, ik heb dan ook geen script wat mij kan afleiden, of waar ik op iets, wat nog moet komen, kan anticiperen.
* Ik maak contact, want ik kan alleen reageren op wat ik krijg, meer is er niet. De deelnemer heeft mij in de meeste gevallen zijn leerdoel vertelt, uitgelegd in wat voor situatie we ons bevinden, wie ik ben en wat voor gedrag ik vertoon. Dat is wat ik weet. Het verschil is dat er geen diepgaand personage onderzoek aan vooraf gaat.
* Ik stel me open om elke impuls te ontvangen om daar op te reageren met het gedrag waarmee de deelnemer wil oefenen. Ik prikkel de ander met mijn spel als ik merk dat hij dingen die voor zijn leerdoel van belang zijn laat liggen. Niet om mijn eigen doel te bereiken, maar om de ander te helpen.
De raakvlakken met acteren zijn luisteren, in het moment zijn, impulsen oppakken, reageren en vooral zonder oordeel, aannames en veronderstellingen in gesprek zijn.
Als ik acteer wil mijn personage altijd iets van de ander en als dat niet zomaar lukt maakt dat een scene interessant. Bij trainingsacteren biedt ik spel aan als leermiddel, zonder eigen belangen. Het is allebei spel, allebei acteren, maar de uitgangspunten waarom je het doet verschillen enorm. En dat onderscheid wil ik graag helder houden.
