Er is alleen maar nu

Uit Tips en Weetjes over Trainingsacteren 76

Ik geef naast mijn werk als trainingsactrice ook acteerlessen. De Russische acteur-regisseur Stanislavski schrijft in een van zijn boeken over in het moment zijn. En dat moment is nooit een seconde vroeger of later dan het moment zelf.

In mijn werk als trainingsactrice is dat niet anders. Ik kan alleen in het moment reageren, omdat het anders voor de deelnemer niet logisch is wat ik doe of zeg. En dat kan het leren in de weg staan. Als een deelnemer gefocust raakt op dat mijn reactie niet klopt zijn we van zijn leerdoel af en stagneert het leerproces. Dat klinkt logisch, vanzelfsprekend. Toch is het niet altijd zo simpel.

Wat kan het 'nu' in de weg staan? Van alles. Niet goed in je vel zitten, een off-day hebben bijvoorbeeld.
Aannames, veronderstellingen, oordelen kunnen afleiden van wat er in het moment gebeurt. Dat zien we vaak bij deelnemers.
Een voorbeeld dat ik ken gaat over een training in de hulpverlening. Een psychiatrisch verpleegkundige (in opleiding) moet beoordelen of de actie van de patient een TS (suicide) is of een ongeluk. Het feit dat ze dat moeten beoordelen kan al in beginsel veel aannames oproepen. In de training merk in aan hoe het gesprek gestart wordt of de deelnemer het gesprek open in kan gaan of dat er al aannames zijn (In de casus ben ik uit een raam gesprongen, dat is hun enige voorkennis).
Wanneer er al veel gedachtes over de actie zelf zijn, staat dat bijna per definitie een open gesprek in de weg.

Een ander voorbeeld is een training over vermoedelijk huiselijk geweld. Hoe kan je open (in het moment) in gesprek gaan, terwijl je ook je vermoedens moet toetsen. Dat is geen sinecure! Gelukkig worden aandachtsfunctionarissen daarin getraind.

Trainingsacteurs hebben vaak een dubbele focus, want na de oefensituatie wordt verwacht dat ze de deelnemer vertellen welk effect ze hebben bereikt of hadden kunnen bereiken. In het moment zijn is een deel van het werk, er boven 'hangen' en waarnemen komt daar nog bij. Het is nog complexer bij assessments. Daarin speel je, neem je waar en schakel je ook naar een andere competentie als de deelnemer voldoende heeft laten zien wat hij kan/hoe hij reageert. Die complexiteit kan 'in het moment zijn' enorm op scherp zetten. Hoe dan ook moeten je reacties voor de deelnemer te volgen blijven, zodat hij werkelijk de kans krijgt zijn kwaliteiten te laten zien.

Want: alles wat een seconde te vroeg of te laat gebeurt maakt het ongeloofwaardig.

Dat maakt ons beroep interessant, veelzijdig en uitdagend. Want hoewel we het bij deelnemers opmerken, omdat dat inherent is aan ons werk dat op te merken, gebeurt het iedereen, ook ons. Omdat het menselijk is.
Een onrustige omgeving, meeluisterende derden, tijdsdruk of een ziek familielid kunnen je aandacht weg laten dwalen, waardoor datgene waarover je in gesprek bent verstoord wordt. Dan is je focus niet in het moment maar elders.
Is dat erg? Wel als je het laat bestaan en dan toch probeert er maar het beste van te maken. Niet als je het bespreekbaar maakt. Immers, alles wat niet gezegd wordt, maar wel speelt kan een goed gesprek en daarmee een goede oefensituatie in de weg zitten.

Uit het moment raken is menselijk. In het moment dat je opmerkt dat het je gebeurt is het best wat je kunt doen dit bespreekbaar maken: 'Ik was even afgeleid, kan je dat nog eens zeggen?' Niemand zal dat raar vinden, omdat het ons allemaal gebeurt. En dan ben je weer in het moment.