Automatisme

Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 26

We doen het allemaal: dagelijks volgen we dezelfde wegen naar het werk of de studie, dezelfde ochtend- en avondrituelen, reageren vaak automatisch op standaard vragen als ‘hoe gaat het?’.

Dat komt omdat onze hersenen veel regelen vanuit de automatische piloot. Dat is veilig en prettig, want als we over alles moesten nadenken zou ons leven enorm ingewikkeld worden.

Als peuter van 2 kon mijn dochter eindeloos een sok aan en uit trekken. Met grote aandacht voor elke volgende keer dat het lukte of juist lastig was. Inmiddels denkt ze hooguit na over de kleur van de sokken, maar aan het aan en uittrekken is een handeling die zo eigen is geworden dat het niet nodig is daar over na te denken. Ik herinner mij mijn eerste keer fietsen, ik zal 6 of 7 geweest zijn. op een echte eigen fiets. Dat was eng, ik zocht steeds oogcontact met mijn vader die me aanmoedigde. Die moest me opvangen als ik zou vallen. Moest ik natuurlijk wel net bij hem vallen, maar dat gebeurde niet. "Nu weet je ook hoe je moet afstappen" grapte hij. Ik vond het toen niet leuk, maar over fietsen, op- en afstappen hoef ik  niet meer na te denken. Het gaat vanzelf, inclusief alle tassen en pakjes, boodschappen en meer die ik meesleep.

Die automatische piloot is fijn. Daardoor kan ik me concentreren op andere dingen. Doordat mijn voeten vanzelf de trappers voortbewegen kan ik letten op het verkeer, ik kan daarbij een praatje maken met degene die naast me fietst, en zie ik de wereld om mij heen.

Waarom schrijf ik dit?

"De automatische piloot zorgt dat we niet over alle dingen in ons leven separaat hoeven nadenken. We hebben tijd om te denken over dingen die op dat moment niet werkelijk gaande zijn. Zo kan ik er achter komen dat mijn koffie al op is, zonder dat ik die bewust gedronken heb. Het gevaar dat daarin ligt, is dat je een hele hoop ‘nu-momenten’, mist omdat je gedachten ergens anders zijn. Ooit opeens beseft dat je met je auto een stuk gereden hebt op de automatische piloot? Ik wel, best eng!

Een ander gevaar is dat ons denken al conclusies aan het trekken is zonder dat wij het door hebben. Automatische reacties als: commentaar hebben, jezelf afkraken, negatieve oordelen hebben, emoties en allerhande interpretaties op dingen loslaten, gebeuren zonder dat je het weet. En ongemerkt kun je jezelf zo in een negatieve stemming brengen en stress opwekken.

Door meer gewaar te worden van wat er zich - in ons binnenste en daarbuiten - afspeelt, kunnen we een grotere keuzevrijheid krijgen. Daardoor kun je op den duur – met veel oefenen – bewust reageren op situaties in plaats van automatisch. Dat kan tot dezelfde reactie leiden als wanneer je automatisch zou reageren, maar het hoeft niet; je hebt de keuze gecreëerd." *

Het is dan ook zinvol jezelf te oefenen in bewust reageren en opmerkzaam worden in wat je doet, zonder dat het je hindert omdat je er separaat over na moet denken. Dit soort oefeningen doe ik met deelnemers van de acteerlessen, en ook bij mindfulness trainingen kom je dit tegen. Het gaat over het vergroten van je bewustzijn.

Door je opmerkzaamheid te vergroten leer je bewuster in het leven te staan. Dit oefenen is veel meer dan er over nadenken en rust nemen. Het gaat over het scherpen van je zintuigen. Als je zintuigen alerter zijn, en je daardoor bewuster registreert wat er om je heen is, vergroot je de kans op adequate reacties. Het haalt de automatische piloot niet weg, het voorkomt dat je zonder opmerkzaamheid langs dat drukke kruispunt rijdt.

Wat heeft dat met trainingsacteren te maken?

Tijdens trainingen is een vergroot bewustzijn van mezelf en mijn omgeving noodzakelijk. In mijn werk moet ik sensitief zijn voor wat er gebeurt. Als ik de deelnemer echt wil laten leren, ervaren en groeien (en dat is wel mijn insteek), dan kan ik niet mijn automatische piloot 'aanzetten'. Ik kan me geen ongemerkt kruispunt veroorloven.

Met de oefeningen voor de zintuigen en de bodyscan ontwikkel ik een groter bewustzijn, ik stimuleer mijn fysiek-, emotioneel- en zintuiglijk geheugen waardoor ik ontvankelijker wordt voor impulsen uit mijn omgeving. Ik doe dat via acteerlessen en repetities, als ik op zoek ben naar materiaal voor mijn personage. In mindfulness trainingen wordt het gedaan om het bewustzijn te vergroten en meer in het moment te kunnen blijven met het denken. Beide manieren zijn zinvol en helpen je om bewuster in het moment te blijven.

Als je je automatische piloot meer leert kennen leer je ook meer er op te vertrouwen. Je hoeft echt niet opnieuw te leren fietsen om dit te ondervinden. Je word bewuster van de beweging in je lijf, de spieren die aan- en ontspannen, de temperatuur als we fietsen, de geluiden, geuren, beelden, smaken die we meekrijgen. Dat is een groot goed. Dat geeft ons vertrouwen in onszelf en ons kunnen. Bij trainingsacteren ben je niet bezig met jezelf maar met de ander. Hoe meer je op jezelf vertrouwt, hoe makkelijker je focus bij de ander en het proces van de deelnemer kan blijven.  Dat maakt je ontvankelijker voor wat de deelnemer doet, en daarmee vergroot je de kans dat de feedback die je geeft herkend wordt.

Automatisme is als een les die je geleerd hebt, waarbij je van onbewust onbekwaam, via bewust onbekwaam naar bewust bekwaam, tenslotte naar onbewust bekwaam bent verschoven. En dat is wat we in ons vak bij onszelf hebben waargenomen, en waar we anderen helpen om met hun leervraag daar ook naar toe te groeien.

Wat een mooi vak, toch?

* bron: leren.nl