Tegen wie praat je eigenlijk?

Uit Acteren is een Vak 15

Dat acteren niet zomaar van een leien dakje gaat is niet erg. Daarvoor heb je een repetitieproces. In dat repetitieproces struikel je, sta je weer op, val je opnieuw, moet je opnieuw beginnen, blijkt iets te werken, dan weer niet en zo kom je uiteindelijk met vallen en opstaan tot een product dat je aan het publiek gaat presenteren. Ik werk regelmatig met amateurgezelschappen. Dat vind ik leuk. Het zijn gemotiveerde mensen die met verve aan de slag gaan en we hebben vaak veel lol tijdens de repetities. Wat me opvalt door de jaren heen is dat bij veel amateurs de kern is dat zij hun tekst moeten kennen. Dat is uiteindelijk natuurlijk waar, maar dat is voor mij niet het begin.

Ik begin dan ook vaak mijn regie-periodes met een soort workshops. De voorstelling zelf staat daar in wel centraal, maar ik kies vooral voor spelmatige oefeningen voor we aan het grote proces gaan. Een van de onderdelen gaat over contact. Dat is een basisprincipe. Als je geen contact maakt wordt niet duidelijk waarom je zegt wat je zegt en doet wat je doet. Een speelster keek regelmatig omhoog. "Tegen wie praat je eigenlijk?" vroeg ik haar. Ze had daar niet over nagedacht want het was een monoloog, haar eigen gedachtes, zei ze. "Waarom zeg je het dan hardop?". Met een lach zei ze dat dat was omdat het in de tekst stond, wetend dat dit niet was wat ik wilde horen. Maar een ander antwoord had ze niet. Het was me al opgevallen dat, zodra ze tekst had, ze deze met veel verve uitsprak, maar dat ze vrijwel nooit tijdens het uitspreken van haar tekst iemand aankeek. Analyserend kwam ik met haar er achter dat ze geleerd had dat tekst bij publiek aan moest komen en dat ze dus altijd haar teksten richting het publiek zei.

Een interessante conclusie. Want natuurlijk wil je ook dat tekst door het publiek gehoord en begrepen wordt. Maar het gevolg van haar manier, was dat het inderdaad bleef bij 'de tekst'. De onderlaag, de betekenis van de tekst, ging verloren omdat de context waarbinnen de woorden gezegd moesten worden verloren was gegaan toen het contact weg ging. Dat vind ik jammer. Ik ben met haar gaan werken aan spelen vanuit contact. En tot haar verbazing bleken teksten opeens veel logischer te worden: de betekenis nam toe, de reactie - het samenspel met de anderen verbeterde en als klap op de vuurpijl werd ook de manier waarop ze dingen uitsprak veel normaler. Een ingesleten toneeltoontje bleek langszaam te verdwijnen. 

Acteren gaat over contact. Uit contact ontstaan de dingen op de speelvloer. De ander bepaalt jouw reactie. Ik laat in een van mijn workshops mensen jabberen, praten in onzintaal. Dan zie je wat het effect is van mensen echt op elkaar letten om elkaar te begrijpen, zonder herkenbare woorden. Dan ontstaan de meest interessante scenes. En dat gaat niet over mime! Juist niet. Mime wordt dan ingezet om te proberen iets uit te leggen waar je geen woorden voor mag gebruiken. Terwijl in de toon, de klank, de uitdrukking, de energie van de ander al een schat aan informatie zit die uitnodigt tot reageren. En dat is waar voor mij contact over gaat.

Maar hoe zit het nou met die monologen en "tegen wie praat je"? Daar kom ik in een ander artikel graag op terug. 

Mooi toch?

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod