Gedrag roept gedrag op.

Uit Acteren is een Vak 46

Hoe belangrijk is het dat trainingsacteurs weten hoe ze (ook) online emoties moesten spelen? Die vraag hield me bezig toen iemand me vertelde over een lesopzet over online werken. In die opzet was veel aandacht voor dat onderwerp.
Het houdt me bezig omdat het dan lijkt alsof het spelen van emoties een truc is die je moet kunnen toepassen. Alsof je van te voren kunt bedenken hoe iets zal voelen en dat je dat dan gaat laten zien. Het lijkt me niet te doen dat het dan ook nog waarachtig is.

Acteren is geen doos met trucs die je naar believen opent en weer sluit. Net zo min als dat in het echte leven zo is. Je zou er veel over kunnen discussieren hoe het dan zit met emoties van de acteur en Elly Konijn heeft er ook een interessante studie naar gedaan. Emoties komen altijd als reactie op iets wat op dat moment gebeurt. Of het nou gespeeld (acteren) is of in het echte leven. En ook als je een scene hebt voorbereid en weet dat er een emotie in opgeroepen gaat worden, kan je dat pas laten ontstaan op het moment dat die opgeroepen wordt. Heb je hem van te voren bedacht dan is hij nooit zuiver.

Ik werkte laatst mee aan een training in een ziekenhuis, waarbij de student mocht oefenen in een slecht nieuws gesprek. Ga er maar aanstaan, om iemand te vertellen dat hij dood gaat. Dat wordt straks je werkelijkheid als je arts bent, dus wat is het fijn als dat dan geoefend kan worden.
Ik heb dan niet een van te voren bedacht plan, ik weet nog niet of ik ga huilen als ik hoor dat ik kanker heb, of dat ik boos wordt, of stil. Als ik dat vooraf zou gaan bedenken kan ik niet oprecht in het moment horen hoe de student mij dit nieuws brengt. En dat is juist wel de kern: Hoe het nieuws aan mij gebracht wordt maakt hoe ik reageer.

In discussie over die eerste vraag heb ik verteld dat ik in geen enkele les, of het nou over trainingsacteren gaat of acteren voor film of toneel, laat ik mensen zoeken naar emoties. Ik geloof daar namelijk niet in.

De grote valkuil is dan namelijk dat je emoties gaat spelen die slechts oppervlakkig zijn. Je hebt vooraf bedacht dat je gaat huilen bij slecht nieuws. Dan is je focus dus op het zorgen dat je gaat huilen en daarmee laat niet zien wat er echt gebeurt. De werkelijk dieperliggende emotie die bij zo'n nieuws hoort wordt niet ervaren, hoe hard je ook je best doet om te huilen.
Huilen is geen emotie. Huilen is een uiting van de emotie verdriet. Als het verdriet er niet is, niet gevoeld wordt, is het huilen een kunstje. En dat voelen we haarfijn aan, als mensen! Net zo goed als je vaak kunt merken of iemand echt lacht of niet.

Het vak van trainingsacteur gaat over dat je de deelnemer laat ervaren hoe iets zou kunnen zijn als hij/zij straks echt zo'n gesprek gaat voeren. Hoe echter de voorbeelssituatie, hoe beter de deelnemer wordt voorbereid. Daarom bereid ik niet voor hoe ik ga reageren maar laat het op me afkomen. Immers: hoe de student mij het nieuws brengt telt enorm mee!

Bij het ene gesprek kan ik daardoor stil worden, bij een ander kan ik oprecht huilen en soms wordt ik ook kwaad. Het hangt helemaal af van hoe de student het nieuws brengt. En dat is juist zo leerzaam! Ik kan dan in mijn feedback teruggeven wat de student deed om deze reactie bij mij op te roepen. Hoe fijn om te horen wat het effect van je gedrag is! Want dat is het. Gedrag roept gedrag op, en dat veroorzaakt dat daar een emotie bij kan komen, die voor een buitenstaander ook nog eens volstrekt logisch is als hij er naar zou kijken.

Mooi toch?

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod