Trainingsacteren is geen spel(en)!

Uit Tips en Weetjes over Trainingsacteren 62

Er is inmiddels heel wat aanbod om te leren wat het vak trainingsacteren in houdt. In verschillende delen van het land worden de opleidingen aangeboden. Het vak wordt erkend en is 'in de lift'. Daar word ik blij van. Toch is ook hier nogal wat kaf onder het koren. Omdat ik zelf als trainingsacteur werk en het vak inmiddels goed ken, heb ik een aardig beeld van wat de rol van de acteur is en waar dit schuurt aan het vak trainer. Niet voor niets zijn er steeds meer trainingsacteurs die ook in de trainersrol stappen. Daarover schrijf ik later in een andere brief. Nu houdt iets anders me bezig.

"Ik vind het een fantastisch vak, heerlijk te kunnen spelen en de ander leert er van." "Toch fijn dat ik zo van spelen mijn vak heb kunnen maken".
Klinkt goed? Mooi vak, toch? Lekker spelend bezig zijn? Ik zeg zelf ook wel eens dat ik best een spelend leven leid. Maar is dat echt zo?
Wat dacht je van deze: ""Superleuk om te spelen, al is die feedback soms wel lastig hoor, hoe onthou je dat allemaal?"

Daarom kom ik op de vraag: Is trainingsacteren spelen?

De term 'rollenspel' doet vermoeden vanwel. Volgens Van Dale is een rollenspel een gespeelde gesprekssituatie.
Wikipedia omschrijft: Bij een rollenspel spelen twee of meer deelnemers elk minstens één rol.
In bedrijfstheater en communicatietrainingen: hierbij nemen twee of meer personen (en eventueel een of meer trainingsacteurs) deel aan een rollenspel, waarbij een bepaalde (vaak lastige) situatie wordt nagebootst.
Of vanuit het spelen bekeken, vanwege mijn vraag: Een rollenspel, of in het Engels role-playing game (RPG), Nederlandse spelling roleplayinggame, is een overkoepelende term voor een bonte verzameling onderling nogal uiteenlopende spellen. Wat zij alle gemeenschappelijk hebben, is dat de spelers zich een imaginaire wereld voorstellen, waarin zij personages besturen en tijdens het spelen een verhaal vertellen. De term 'role-playing game' verwijst vaak naar het vervullen van een bepaalde rol in de setting van het spel, bijvoorbeeld als magiër of soldaat.

Spel is een krachtig instrument om ontdekkingen te doen. Al vanaf heel jong werkt dat zo. Een kind gebruikt fantasie en volgens psychologen is het bijna essentieel dat kinderen zich ook in hun fantasie 'verliezen'.  Zo doen ze ontdekkingen,  worden ze sociaal bewust, creatiever. Het kind vergroot zijn wereld, krijgt ruimtelijk inzicht, en leert zo problemen oplossen, samenwerken en flexibel denken.

Als je als volwassene dan tegen problemen in het samenwerken aanloopt, of je krijgt je problemen niet opgelost praten we niet meer over spelen. Ga je dan spelen om dat aan te pakken?
Nee. Je gaat op een volwassen manier proberen oplossingen te vinden. En soms kan dat door eens uit te proberen hoe je iets doet wat je nog niet eerder hebt gedaan.
Is dat spel? Nee, dat is bloedserieus.
Speel ik dan? Zo voelt het niet, het is soms keihard werken.
Is de vorm van een rollenspel een spel? Dat vind ik te vrijblijvend, alsof je in de zandbak tegen je vriendje zegt: "nu ben ik de juf en jij het kind."

Toch zit er zeker een spel-element in de oefensituatie: het is een gekunstelde, bewust lastig gemaakte oefensituatie, met als doel dat de deelnemer er iets door kan ontdekken/oefenen. Er is de veiligheid dat je op elk moment kunt stoppen als iets te lastig wordt. Je mag dingen overdoen, veranderen, herhalen, alles om te gaan weten hoe het voor jou het best werkt.

Soms word een trainingsituatie letterlijk als spel aangeboden, waarin met name de vorm dan ook echt een spel is (managment games bijvoorbeeld). Het spel zit hem dan in de vorm, niet in de inhoud.

Als een deelnemer met mij iets wil oefenen zeg ik dat ik een oefensituatie aanbied. Ik benoem dat we geen rol gaan spelen. Noch de deelnemer, noch ik. Ik ga niet de sterren van de hemel spelen (al ben ik wel geloofwaardig in wat ik doe). Het gaat hierbij niet om die sterren. Dat kan altijd nog als ik weer eens op het toneel sta.

Ik denk dat het evident is dat de trainingsacteur, door het laten zien  van het gevraagde gedrag, een rol speelt. Echter in die rol kan hij zich niet verliezen. De acteur schakelt, al naar wat de deelnemer nodig heeft, heeft een helicopterview, geeft feedback. En mi. onderscheidt zich daar het beoefenen van het vak trainingsacteur van het spelen van een rollenspel. Dat is waarom ik mijn voorbehoud heb bij het woord spelen.

Als ik hoor 'ik heb lekker gespeeld', denk ik: 'en de deelnemer?'. Is dat te kritisch?

Wat denk jij?