Een goede tekst.

Uit Acteren is een Vak 43

Soms lees ik scripts die me niet boeien. Niet zozeer om de inhoud, die kan interessant zijn. Wat me kan laten afhaken is wanneer er veel tussen de regels staat. Er zijn scripts die heel veel regie-aanwijzingen bevatten. Soms zoveel dat de auteur je in een richting duwt van hoe het gespeeld moet worden. Soms is dat bruikbaar, maar vaak ook belemmerend.
Een goede theatertekst houdt ruimte voor interpretatie. Dat maakt het juist interessant en daardoor kunnen stukken gespeeld blijven worden.

Handelingen in een script moeten bijdragen aan het geheel. Als een personage ook met een andere handeling hetzelfde zou kunnen bereiken, dan heeft de beschreven handeling geen toegevoegde waarde, eerder belemmert deze de vrijheid van de acteur.

Zijn de dialogen spreektaal? En zo niet, is dat dan in de stijl van het hele stuk? 'Bekt' het lekker? Als je een authentieke vertaling van Shakespeare neemt zal de tekst voor onze begrippen niet makkelijk als spreektaal uit te spreken zijn. De rijkheid van het taalgebruik en omslachtige zinnen, de rijm er in, maken dat het geen alledaagse kost.

Als het om tekst van een gerenommeerd schrijver gaat nemen we ingewikkeldheden van de tekst 'voor lief'. We zoeken naar manieren om de zware teksten toch op een lichte manier over te brengen, de personages toch van vlees en bloed te laten lijken.

Een geluid dat ik ook hoor, bij amateurgezelschappen, maar ook bij professionals, is dat een tekst niet lekker loopt. Er wordt dan gezocht naar een manier waarop aan de inhoud niets verloren gaat maar de tekst wel beter 'bekt'.
Je kunt je afvragen waarom de schrijver de woorden op deze manier geschreven heeft. Mijn standpunt is dat geen enkele goede tekst zomaar geschreven is. De uitdaging is om op zoek te gaan naar wat het personage beweegt om deze woorden op dit moment te zeggen. Wat wil hij er mee bereiken? Wat gebeurt er in de scène dat hij niet anders kan dan deze woorden te zeggen? Wat gebeurt er als hij het niet zou zeggen? Welke waarde heeft zijn aanwezigheid in deze scène zonder zijn tekst?

Die vraag kreeg ik mee tijdens het lezen van Stanislavski's werk en Lee Strasbergs verfijning daarop: Wat gebeurt er met het stuk als deze opkomst niet gebeurt? Wat gebeurt er als deze tekst niet wordt gezegd? Wat gebeurt er als er een draai aan de woorden wordt gegeven? (Laios Egri heeft daar ook heel boeiend over geschreven) Allemaal interessante vragen die je helpen om het nut en de noodzaak van het personage uit te diepen. Elk personage in elk goed geschreven stuk heeft betekenis. Alles wat wordt gezegd dient een doel.

Ooit speelde ik in een stuk dat door de regisseur radicaal was omgegooid, waar scèees waren geschrapt en verplaatst. Het werd los zand. De essentie van het stuk verdween, de personages werden plat. Ik mistte de redenen waarom mijn personage zich gedroeg zoals ze zich gedroeg.

Ik heb toen het originele stuk er bij gehaald om de essentie te doorgronden. Ik hoef niet de psycholoog uit te hangen maar ik wil het wel begrijpen. Daardoor zag ik nog meer wat er ontbrak. We hadden tijdgebrek, ik heb het gespeeld, de show must go on. Jammer, want het was oorspronkelijk een erg goeie tekst.

Mijn les? Ik gun het mezelf om in een goede tekst de dialogen te laten voor wat het is, want het is niet voor niets zo goed geschreven.

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod