Het hardwerkende brein

Uit Tips en Weetjes over Trainingsacteren 12

Mijn werk staat ten dienste van een training over communicatie en gedrag. Deelnemers oefenen iets waar ze nog niet aan gewend zijn, iets wat nog moet beklijven. Wat er dan vaak gebeurt, is dat hun hoofd nog vol zit met theorie die ze hebben gekregen en dat het toepassen soms moeizaam gaat. De hersenen zijn dan keihard aan het werk om zowel te onthouden als uit te voeren.

Ik pretendeer geen kenner te zijn op het gebied van hersenen maar vind het wel belangrijk om te weten hoe dingen werken. Waarom kunnen we doen wat we doen, in elke vorm. Dat vind ik interessant en niet alleen dat: door het te weten, begrijp ik beter dat oefenen voor deelnemers soms echt een grote inspanning is.

Bij het oefenen kan de deelnemer ‘in’ het gesprek zijn en er ‘uit’ raken doordat hij aan theorie denkt die hij heeft meegekregen. Die dubbele focus is in een oefensituatie heel begrijpelijk. Sterker nog, het is fijn dat dit zich in een oefensituatie afspeelt en niet op het moment dat het er echt op aankomt. Dan wil je graag dat de theorie zo is gaan beklijven dat je focus bij je gesprekspartner kan blijven.

De hersenen

Op de site van de hersenstichting staat helder en uitgebreid hoe onze hersenen werken en waar elk deel van de hersenen voor dient. Wetend dat het onvolledig is, geef ik hier een kleine samenvatting van ons hardwerkende brein:

• Frontaalkwab: Dit deel van de hersenen wordt gezien als het meest geavanceerde deel, verantwoordelijk voor het menselijke zelfbewustzijn. Het is verantwoordelijk voor cognitieve, emotionele en motivationele processen, zoals plannen, impulsbeheersing en doelgericht handelen. Dit worden ook wel de executieve functies genoemd. 
  
  
• De kleine hersenen, of het cerebellum is betrokken bij de voortbeweging en bij het bewaren van het evenwicht, maar is niet noodzakelijk voor het samentrekken van spieren of voor de waarneming van de stand van het lichaam. Zo kunnen spieren na een operatieve verwijdering van de kleine hersenen nog even krachtig aangespannen worden. De functie van het cerebellum is indirect. Het houdt in de gaten of het doel van bepaalde bewegingen bereikt wordt en zorgt eventueel voor aanpassing van bewegingen. Maar de kleine hersenen doen meer dan alleen bewegingen controleren. Ze zijn ook betrokken bij impliciet leren, vormen van leren die buiten het bewustzijn omgaan, maar die wel merkbaar zijn in gedrag. Niemand weet precies wat hij bij tennis moet doen om de arm goed te bewegen, maar door oefenen krijgen we de beweging onder controle. Ook spelen de kleine hersenen een rol bij taal en bij taken die een beroep doen op het werkgeheugen, zoals het herhalen van een telefoonnummer om het niet te vergeten.

Als we oefenen zijn de frontaalkwab en het cerebellum actief aan het werk. Maar er gebeurt nog veel meer in de hersenen.

• Achterhoofdkwab: Dit is de kleinste hersenkwab, die betrokken is bij het zien.
  
  
• Fornix: Een gebogen bundel zenuwuitlopers die in twee richtingen de verbinding vormt tussen corpus mammillare en hippocampus. Die twee spelen een rol bij gevoelens, leerprocessen en motivering.
  
  
• De Hippocampus speelt een belangrijke rol bij de opslag van informatie in het geheugen, de ruimtelijke oriëntatie en het controleren van gedrag dat van belang is voor de overleving.
  
  
• De amygdala staat in verbinding met de orbitofrontale cortex, de thalamus, de hypothalamus en de hippocampus. De orbitofrontale cortex is belangrijk bij het maken van plannen en beslissingen. De amygdala stuurt verschillende emoties aan zoals agressie. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat als mensen een grotere amygdala hebben, zij ook agressiever zijn. Angst is één van de belangrijkste emoties die de amygdala reguleert.