Hoofdzaken

Uit Acteren is een Vak 38

Het proces van een rol gaan spelen in een theaterstuk of film begint vaak op het niveau "hoofd". We lezen het script, vinden er iets van, lezen het nog eens en nog eens. We lezen zacht, in ons hoofd. Dan hardop en de woorden lijken opeens anders te klinken dan toen alleen onze hersenen ze lazen. De mond en oren maken verschil. Een zin is veel lastiger uit te spreken dan toen we 'm alleen lazen. Dat maakt dat ik, niet alleen bij amateurtheater, nogal eens gefrustreerd hoor dat "thuis het toch echt wel goed ging". 

Het hoofd is er druk mee, heel actief in onderzoek: Waarom zeg ik deze tekst? Waarom nu? Waarom tegen deze persoon? Het analyseren van een tekst vraagt veel denkwerk. Elke zin kan op zoveel manieren worden uitgesproken, dat het om een grondige analyse vraagt om te ontdekken wat de juiste manier is.

Die analyse is soms tot op het 1 woord in een zin noodzakelijk. Waar leg je het accent op als je tekst is "Mijn keus is gemaakt". Op wel woord je accent legt kan een wereld van verschil maken in de betekenis.
MIJN keus is gemaakt
Mijn KEUS is gemaakt
Mijn keus IS gemaakt
Mijn keus is GEMAAKT.
Alleen al in de klank horen we het verschil.

We komen er alleen achter waar het accent op zijn plaats is als we de context van de hele scene begrijpen. En als we de scene in het perspectief van het hele stuk begrijpen. En misschien moeten we daarvoor eerst graven naar wat maakt dat de personages in dit stuk in de gegeven omstandigheden zijn beland.

Er is nooit een eenduidig antwoord op te geven. Ik heb wel eens een tijd lang een stuk gespeeld, tot tijdens een van de uitvoeringen er plotseling een inzicht kwam dat de lading van een zinnetje veel dieper ging. Het zinnetje "Dan komt de politie" had ik telkens als een soort mededeling uitgesproken. Een constatering: Als dit gebeurt dan volgt dat. Tot mijn medespeler net een keer anders keek, of juist niet keek, ik weet het niet meer. Maar opeens realiseerde ik me dat onder dat zinnetje enorm veel angst van mijn personage zat. En opeens was dat zo logisch! Ook wat er daarna in het stuk gebeurde werd me helderder. Ik sprak het een fractie anders uit, omdat ik de onderlaag van angst mee liet resoneren en dat maakte een enorm verschil. Nu klopte het pas!

Mijn hoofd had alles geanalyseerd, beredeneerd, uitgezocht, verklaard en een plek gegeven. Mijn hoofd is maandenlang op zoek geweest naar de meest logische manier om deze rol geloofwaardig en met verve te kunnen spelen. Ik had dit stuk nooit kunnen spelen zoals ik het gespeeld heb als ik mijn brein niet bijna gebroken had over alle waarom's en hoe's en wie-wanneer-wat waar vragen.

Hoofdzaken zijn essentieel. Ga daar nooit licht aan voorbij! Maar alleen hoofd is niet voldoende. Het hart deed ook een zegje. Daarover een volgende keer meer.

Mooi toch?

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod