In de rol...

Uit Acteren is een Vak 33

In gesprek over acteren is het voor sommige mensen verleidelijk om te zeggen dat ze zelf ook acteren. Spelen we niet altijd een rol? Wat maakt dat mensen dat zeggen? Een paar voorbeelden:
Je gedraagt je anders wanneer je thuis bent dan op je werk, zijn dat twee verschillende rollen?
Bij een sollicitatie of eerste date wil je graag een goede indruk maken, ga je dan een rol spelen? 

De juf die boos doet tegen de kinderen is niet echt boos. Wat ik schrijf: ze DOET boos. Met reden waarschijnlijk want er moet iets duidelijk gemaakt worden aan de kinderen.
De verpleegster die na een lange zware dienst waarin heftige dingen gebeurd zijn doet vriendelijk tegen de laatste patiënt in haar dienst. Innerlijk kan ze totaal iets anders voelen: moeheid, verdriet, onmacht, irritatie. maar ze DOET vriendelijk.
Soms hoor ik mensen zeggen: “Ach joh, ik acteer de hele dag op mijn werk”.

De betekenis van het woord acteren wordt omschreven als “Toneelspelen: zich in de handeling van een (→) rol/personage verplaatsen en die uitbeelden.”
Doen we dat op ons werk? Speelt een manager de rol van de manager of IS hij de manager? Is het dan acteren?

Een manager vervult wel degelijk verschillende rollen en kan ook per situatie anders handelen. Hij kan de vriendelijke begripvolle manager zijn, of de kordate, zakelijke, die beslissingen neemt, de harde die mensen ontslaat, de vrolijke die met zijn team op stap is, de nieuwsgierige in een overleg enzovoorts. Het zijn rollen, absoluut. En de verleiding is dan groot om dat te vergelijken met acteren.

Er zijn nog andere redenen om die vergelijking te willen maken. Heel veel managers  (en uiteraard is dit gewoon een voorbeeld van een functie, er zijn veel meer beroepen waar dit over te zeggen is) improviseren in hun werk. Op het moment van onverwachte omstandigheden improviseren we. Dat gebeurt ook in het “gewone” leven, dus daar zou je ook van kunnen zeggen dat we een rol spelen.

Toch gaat de vergelijking niet op, en m.i. klopt dan ook het woord ‘acteren’ niet. De manier waarop we acteren invullen is door de rol/het personage in een setting te plaatsen, waarmee ik de omstandigheden van het verhaal bedoel. Het personage krijgt over het algemeen ook tekst (er zijn uitzonderingen, maar die zijn zeldzaam). En dit is cruciaal om het verschil duidelijk te maken.

Acteurs improviseren ook heel veel, maar wat ze vooral doen is een personage van tekst voorzien en dit avond aan avond herhalen, op dezelfde manier: alsof ze het voor het eerst zeggen en meemaken. En daar zit ’t ‘m in. In de herhaalbaarheid der dingen. 

Waar je in het dagelijks leven (thuis of op werk) je rol vervult en improviseert is dat altijd eenmalig. Waar het over acteren gaat zit de kunst er in dat het herhaalbaar is, zonder dat dat een kunstje wordt.

Mooi toch?

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod