In de kern gaat het over....

Uit Acteren is een Vak 8-32

In een aantal voorstellingen die ik de afgelopen tijd zag kwam een centraal thema naar voren. Algemeen zou je het 'zoeken naar je identiteit' kunnen noemen, maar misschien is 'je thuis voelen' nog beter. Want hoe zit dat? Is het thuis de plek waar je woont? De plek waar je bent grootgebracht? Met je geliefde of juist alleen? Is het je land, je stad, je straat?

In een van de voorstellingen vertelde een man hoe hij worstelde met de vraag hoe hij zijn nog ongeboren kind in de wereld kon beschermen. Zijn vriendin en hij, wit en zwart, de huidskleur van hun kind gaat misschien belangrijker worden dan de plek waar hij of zij geboren wordt. Hoe moet hij aan zijn kind uitleggen wat mensen bedoelen als wordt gevraagd "waar kom je vandaan?" en dat dan "Breda" of welke willekeurige plaats in Nederland niet voldoet als antwoord? "Ja, maar ECHT...?"

In een andere voorstelling vertelt de in Den Haag geboren actrice Naomi van der Linden (een talent, hou de naam in de gaten) over hoe deze vraag haar naar een onderzoek over thuis voelen bracht. Naomi vertelt dat ze 'kleurenblind' is opgevoed. Er was geen verschil in huidskleur. Ik herinner mij dat ik als kind me ook niet bewust was van kleurverschillen. Je had vriendjes en vriendinnen, die waren leuk, en er waren kinderen die je niet leuk vond. Op jonge leeftijd kon dat ook heel makkelijk per dag wisselen. Daar ging het niet over huidskleur. Een mooi voorbeeld van hoe je "kleurenblind" bent als kind las ik in dit artikel over 2 Engelse jongetjes in Louisville, Engeland: same haircut.

Naomi verbaasde zich er over dat ook aan haar de vraag gesteld werd waar ze nou echt vandaan kwam. "Maar ik ken jou en jou het best, in jullie herken ik mij want we spreken dezelfde taal". Haar voorstelling gaat verder over hoe zij toch gaat zoeken naar haar oorsprong, via de lijn van haar moeder, in Zambia. Of ze daar iets vind? Ik laat het voor dit artikel in het midden, want ik denk dat haar voorstelling nog wel verder ontwikkeld wordt en dan beveel ik die van harte aan.

Terugrijdend van een voorstelling sprak met een medefietser over terugkerende thema's, over identiteit en thuisvoelen. Waarom komen opeens dit soort thema's, zo lijkt het, overal bovendrijven? Ik vind dat een interessante vraag. Ik heb er niet direct een antwoord op, al denk ik dat de huidige economische en politieke bewegingen in de wereld wel invloed hebben. Er wordt steeds meer geindividualiseerd, dingen worden steeds meer op scherp gezet. Dat zet aan het denken. Dat maakt dat mensen het toch belangrijker lijken te gaan vinden dat hun mening gehoord mag worden. De politieke verschuivingen in Amerika, de Brexit, het laat mensen nadenken: als ik niks doe komt er iets over me heen waar ik misschien niet achter kan staan. Ik denk dat dit soort ontwikkelingen meespelen in het nadenken over thema's die in theater en andere kunstvormen boven komen drijven. Nadenken, dat zeg ik bewust. Want steekhoudende thema's ontstaan door na te denken. Een effect dat ik meen te bespeuren bij de ontwikkelingen is dat mensen meer voor zichzelf willen opkomen, zichzelf willen laten horen. Ik denk dat daarom de thema's gaan over zaken als "veiligheid". Of "waar ben ik thuis, en wat is dat dan?" en "identiteit" en "gehoord willen worden". Dat zijn universele thema's die horen bij de mens. Als wordt gemorreld aan deze thema's worden mensen bewust van dat er aan een basis wordt geknaagd. Dat roept verschillende vormen van verzet op. We willen veiligheid voelen, ons thuis voelen, iemand mogen zijn en dat er naar ons word geluisterd. 

Theater leent zich er dan heel goed voor om die kernwaarden en het gemorrel er aan te analyseren, te spiegelen en daarmee te benoemen wat er misgaat. Niet om het op te lossen (dat zou fijn zijn, als iemand dan de ultieme oplossing had), maar om bewust te maken van wat er speelt. Het onderwerp word van alle kanten belicht, in een jasje gegoten dat als metafoor dient voor wat zich in de echte wereld aandient. Dat jasje kan alle kleuren en maten hebben, dat maakt dat iedereen zich erin zou kunnen herkennen. Maar in de kern blijft het een jasje. In de kern gaat het over dat wat maatschappelijk speelt. 

De jasje van de voorstellingen die ik zag gingen over tolerant zijn, over huidskleur en geboorteplek. Ze gingen ook over dat in de kern je je veilig wilt voelen op de plek waar je thuis bent. Of misschien ook niet. Want dit is mijn interpretatie, niet de waarheid. Dat is ook weer mooi aan theater: ieder mag er het zijne van denken en vinden. Een goede voorstelling weet  te raken, hoe je geraakt wordt, dat is altijd persoonlijk.  Omdat het dan over jouw kern gaat.