Zo KWAAAAAAD

Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 19-68

Het lijkt soms wel alsof mensen steeds vaker kwaad zijn. Niet alleen dat, maar ook dat mensen daarbij steeds vaker grenzen overschrijden. Mensen schelden, slaan, vervloeken en vechten en dat is niet wat ik hiermee bedoel. Dat is al iets van eeuwen. En ook letterlijke grenzen zijn nogal eens overschreden: Oorlogen genoeg om deze stelling te ondersteunen. Ook die bedoel ik niet. 

Met "steeds vaker kwaad" bedoel ik vooral dat mensen vanuit impuls in een boosheid lijken te duikelen zonder na te denken. Voor henzelf ligt er altijd wel iets aan ten grondslag maar dat is voor de omgeving niet altijd te zien. De impuls, de aanleiding is soms moeilijk te zien. Misschien is het dezelfde soort boosheid als van al die eeuwen, maar het valt me nu op. Misschien door het werk dat ik doe, vooral wanneer ik agressietrainingen doe.

Wat er ook gebeurt is dat de boosheid die dan naar boven komt rucksichtlos is, zonder aanzien des persoons. Er lijkt een storm te woeden in de kwade mens en de omgeving moet er maar mee dealen. 

Dit kan voor mensen bedreigend overkomen. 

Agressie help!!

Een tijd geleden werkte ik mee aan een agressietraining. Een deelneemster vertelde dat ze een nogal bedreigende situatie op haar werk had meegemaakt. Het greep haar nog steeds aan toen ze het er over had. Ze wilde liever niet oefenen, want ze was bang dat het weer opgerakeld werd. Het was klaar zei ze. En ze begreep het wel, want degene die haar had bedreigd kon er ook niets aan doen, ze had ook beter weg kunnen lopen, ze was normaal nooit in haar eentje, ze had... ze zou... als... . Het tegendeel van haar bewering was duidelijk.

Het grenzeloze gedrag van de ander maakte eigenlijk dat zij grenzeloos ging accepteren. In haar hoofd overheerste het begrip voor de ander.

Agressie kan verschillende reacties oproepen. Mensen kunnen wegduiken, agressief terugreageren, verstarren. Flight, fight and freeze wordt het genoemd. Het zijn bekende reacties, maar of ze effectief zijn is een ander verhaal, een verhaal dat per situatie kan verschillen. 

Het verhaal van deze vrouw hield me bezig: Hoe ver ga je over je eigen grenzen heen als iemand je agressief benaderd en, belangrijker nog, wat kun je doen om effectief met agressie om te gaan, zodat je NIET over die grenzen gaat. Bovenal: Hoe nodig je iemand uit om toch te gaan oefenen. 

Wanneer is iets oke?

Ik heb jarenlang in de zorg gewerkt, met een groep mensen die soms "lastig gedrag" vertoonden. Ik heb te maken gehad met mensen die hun onmacht fysiek uitten tegen deuren en stoelen, maar ook tegen mensen. Ik had ook te maken met mensen die wegliepen en dan dagenlang weg bleven. Ik had te maken met mensen die verbaal zo dreigend konden zijn dat een collega zich eens opsloot op het toilet om de confrontatie uit de weg te gaan. Het verhaal deed nog jarenlang de ronde, tot grote hilariteit bij vooral de veroorzaker. 

Er is altijd iets aan de hand als iemand agressief doet. Alleen weet je niet altijd wat dat is als omstander en in het moment werkt het meestal ook niet om daar een gesprek over te beginnen. Daar help je jezelf noch de agressor mee. Het helpt ook niet om te accepteren, zoals de vrouw in het eerste voorbeeld deed. Ze was vooral bezig in te vullen wat ze dacht dat allemaal redenen konden zijn voor het gedrag, om feitelijk vervolgens te accepteren dat ze agressief benaderd werd. 

Het helpt ook niet om stil af te wachten tot de ander is uitgeraasd. Heus er komt een eind aan, want niemand houdt het eindeloos vol om zo kwaaaaaaddd te blijven, maar het niet reageren kan juist het tegengestelde effect hebben: iemand nog bozer maken. En het doet de onderlinge relatie ook geen goed: alles over je heen laten komen zonder te reageren is niet bevorderlijk voor het contact, het maakt het onduidelijk wat je van elkaar kunt verwachten.  

Is het oke? Nee. Maar als je niet weet hoe er anders mee om te gaan zijn het wel te begrijpen reacties. 

Tot zover en..

Het is belangrijk om grenzen aan te geven als iemand zich agressief gedraagt. Wat je daarvoor moet weten is waar je eigen grenzen liggen. In de training, waar ik het voorbeeld van de bedreigde vrouw die begrip toonde over noemde, deden we een oefening om te zoeken naar de eigen grenzen. Nadat een aantal deelnemers de oefening hadden gedaan wilde deze vrouw toch ook oefenen. Blijkbaar was het veilig genoeg, dat is fijn om te merken. 

In de oefening kom ik dicht bij haar, aan haar de vraag om aan te geven tot hoe dicht bij ik mag komen. Ik vond dat ze me tot erg dichtbij toeliet en benoemde dat ook. Haar begrip voor de ander leek om te slaan naar een soort stoerheid: "ik durf het best hoor zo dichtbij". Feitelijk is dat misschien precies het probleem. Het gaat niet over hoe dicht bij je iets DURFT, maar over wat voor jou wenselijk is. Wat als ik de buschauffeur was? Of de kassiere in de supermarkt? Zou je het dan ook toelaten? 

Het is goed om op die manier te verkennen waar je grenzen liggen en hoe jij je grenzen wilt aangeven aan anderen. Dat laatste kan pas als je je eigen grenzen kent. Want alleen dan gaat het werken om adequaat met kwade mensen om te gaan. Niet dat ik hiermee de wereldproblematiek oplos, maar ik hoop dat het dan een klein beetje bijdraagt aan het terugdringen van de kwaadheid die me teveel opvalt.