Kwetsbaarheid

Uit Acteren is een vak 3 - 12 - 55

Als ik ergens over wil schrijven, zoek ik ook op internet naar waardevolle informatie over mijn onderwerp. Dit keer kwam in vaak het woord contact tegen. In al zijn variaties is dat een woord dat me intrigeert. Niet als woord zelf maar wat er kan gebeuren in contact. Waarom vind ik het zo belangrijk dat ik dit bij de kop pak? Omdat het over kwetsbaarheid gaat. 

Contactoefening

Als ik aan een groep lesgeef, begin ik vrijwel altijd met een contact oefening. Er is een oefening die ik heel bruikbaar vind, maar waarvan ik niet weet of hij een naam heeft. De hele groep staat op een rij, met de rug naar de ruimte. Dan maken zij zowel links als rechts contact. Ik vraag hen daar creatief in te zijn: je kunt met zoveel meer aanraken dan met een hand. Als iedereen zowel links als rechts contact heeft (behalve de buitensten uiteraard) geef ik als instructie dat ze mogen variëren, maar dan pas loslaten als een ander nieuw contact is gemaakt. Dan verbreekt het contact namelijk nooit. Daarna vraag ik heb om met elkaar in beweging te gaan, de ruimte in. De oefening vraagt tijd, omdat het zoeken is naar hoe je blijft bewegen, blijft veranderen en contact houden. Bij een gezelschap waar ik laatst regisseerde, zei bij de evaluatie een van de deelnemers: “Ik denk dat die oefening gemaakt heeft dat we zo’n leuke groep zijn, en zo vrij naar elkaar.”

Als je gaat acteren ga je jezelf onderzoeken. In deze oefening komen vragen als: durf ik aan te raken, waar raak ik aan, waar word ik aangeraakt aan de orde. En durf ik het toe te laten dat ik word aangeraakt. Door zo dicht bij elkaar te zijn, kom je op een terrein van intimiteit waar ieder zijn eigen grenzen heeft. Dat kan het heel kwetsbaar maken. Door de focus te houden op het in beweging blijven en te variëren wordt het steeds meer wat ik noem ‘onderzoek’. De drang om te blijven bewegen, maakt dat je minder tijd hebt om over dingen na te denken en het lef ontwikkelt om dingen te doen.

Ieder proces is anders

Leren acteren is een individueel proces. Ieder proces is ook anders. Als docent kan ik de tools aanreiken, maar hoe je er mee omgaat, hoe je ze je eigen maakt dat is alleen voor jou op jouw manier. Ik heb zelf oefeningen gedaan waarbij ik geen idee had ‘hoe het moest’. Dat maakte me onzeker, ik ging letten op wat anderen deden, mezelf daaraan spiegelen en had vaak het idee dat ik er niks van bakte. Door steeds op die anderen te letten, ging ik mijn eigen proces ook niet aan. Mijn docent, Arnica Elsendoorn, wist me daar bewust van te maken: “Iedereen heeft zijn eigen proces, dus wat kan jou die ander schelen?” Dat is waar je lef voor moet ontwikkelen (althans, voor mij klopt het woord lef), de moed om je niets aan te trekken van wat er om je heen gebeurt maar gewoon te onderzoeken hoe iets voor jou is. 

Je werkt met persoonlijk materiaal

In acteren ben je kwetsbaar omdat je werkt met materiaal dat persoonlijk is. Het verhaal dat je gebruikt om iets te kunnen spelen is altijd van jou. En dat kan heel diep gaan. Waar het over gaat mag van jou blijven, dat gaat mij of je medecursisten niets aan. Ik kijk alleen met je mee dat wat je van jezelf in wilt zetten bruikbaar is voor de scene.
Ik hoorde vorige week een mooi voorbeeld: Meryl Streep (ik ben groot fan van haar) speelt Sophie in Sophie’s choice. Op een moment moet ze spelen dat ze moet kiezen of haar zoon of dochter wordt doodgemaakt. Een onmogelijke keus voor een moeder en dat jaagt haar voor de rest van haar leven na. Dat moment waarop ze voor die keus gesteld wordt, is zo intens in de film. Daar zit zoveel drama in. Meryl heeft destijds aangegeven: “wat ik hier gebruik, mijn persoonlijke verhaal om dit te kunnen spelen is zo heftig: zorg dat het in 1x goed gefilmd wordt, want een tweede keer lukt me niet.” Zo is het ook gegaan en daarmee is een van de heftigste scenes uit de filmgeschiedenis gemaakt. Je gelooft elke seconde en snapt daarna elk gedrag van deze vrouw.
Daar gaat het over, als ik bedoel dat je kwetsbaar moet durven zijn. Het vertrouwen hebben dat anderen je ten alle tijden in je waarde laten. Want niemand kan het zoals jij het doet.