Een gewoon menselijk gesprek.
Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 23
Kortgeleden werkte ik met paramedici die een theoretische cursus hadden gekregen over hoe ze met de juiste communicatie de ander konden helpen een keus te maken. Die theorie vonden ze zo kloppen met hoe ze aan het werk wilden, het hele team was enthousiast. Echter, in de praktijk bleek het toch lastiger dan ze hadden gedacht. Alle "trucjes" uit de theorie leken toch niet te werken. Hoe nu verder? Ze stonden wel achter het principe om de patiënt centraal te stellen.
Ik werd benaderd om hen met mij te laten oefenen, want daar hadden ze behoefte aan.
Het onderwerp was Shared Decission Making, kortweg SDM. Omdat ik ervaring heb in het voeren van SDM gesprekken leek ik de aangewezen persoon en ook in de voorafgaande gesprekken sloot mijn ervaring aan bij hun vraag. Een prima match dus.
Ik vroeg hen casuistiek aan te leveren voor mijn voorbereiding. Ik werk graag met eigen casuistiek omdat dat dichter bij de eigen praktijk is en grotere kans geeft op iets leren wat direct toepasbaar is. Langzaam druppelden ze binnen, de cases. Echter, bijna geen enkele casus ging over SDM. De meeste cases gingen over Motiverende Gespreksvoering, ook wel bekend als Motivational Interviewing (MI). Nou werk ik ook mee aan dat soort trainingen dus het was me niet vreemd maar het klopte niet bij de oorspronkelijke vraag.
In overleg hebben we besloten dat in de training het accent ligt op helder krijgen wat de twee communicatievormen precies inhouden, en in welke situatie SDM van toepassing is en wanneer je met MI bereiken kunt wat je beoogt.
Onderscheiden
In de kennismakingsronde waarbij elke deelnemer vertelde waar hij vooral tegenaan liep, bleek dat de termen onvoldoende duidelijk waren. Omdat het hier om een training aan medisch geschoolde deelnemers ging licht ik beide termen kort toe in dat perspectief (er is veel meer over te zeggen, maar dat gaat verder dan waar ik nu over wil schrijven).
SDM gaat over het aanbieden van (in dit geval medisch-) gelijkwaardige keuzes. Dat houdt in dat er medisch gezien geen voorkeur is omdat de resultaten op korte of langere termijn ongeveer gelijk zijn. SDM is ahw middels een stappenplan keuzemogelijkheden voorleggen en dan de patiënt helpen kiezen wat voor hem het beste werkt, op basis van kennis over de voors en tegens van elke keus.
MI gaat over het zoeken met de patiënt naar wat diens beweegredenen zijn om iets wel of niet te willen. Bijvoorbeeld het houden aan een diëet, het slikken van medicijnen, enz. Dan gaat het niet om keuzes die jij aanbiedt maar ben je nieuwsgierig naar wat er in het hoofd van de ander omgaat. Zo verken je als het ware samen met de ander de gedachtes en help je de ander die te ordenen. Uit die ordening kan dan wel een beslissing of een keus naar voren komen.
Het woord "shared" uit de SDM kan verwarring geven. Dat was wat er bij deze groep gebeurde. In beide soorten gesprekken probeer je met de patiënt samen tot iets te komen. Toch is het belangrijk het onderscheid te kennen, want hoewel er onderliggend veel raakvlakken zijn in hoe je de patiënt helpt nadenken, het blijven verschillende soorten gesprekken met beiden een ander doel.
Oefenen
Bij het oefenen bleek het nog lastig te zijn om de eigen agenda, de druk van de beperkte tijd en andere belangen te parkeren. "Ik weet dat meneer er bij gebaat is als..." is voor een patiënt nooit een legitieme reden om iets te doen. Als de patiënt zelf ook vind dat iets het best voor hem is, zal hij veel meer "therapietrouw" zijn, meer vertrouwen in jou hebben en minder de neiging hebben elders te gaan 'shoppen'. Als je weet hoe een patiënt tegen zijn behandeling aankijkt of waarom hij zich tegen zaken verzet is het veel makkelijker om de patiënt te begrijpen. Een veel gehoorde klacht is dat patiënten zich niet gehoord voelen, terwijl deelnemers in deze training neigden dit als "eigenwijs" te interpreteren.
Als je het idee hebt dat iemand "eigenwijs" is, dan is mijn advies: ga op zoek naar het waarom. Verdiep je in je patiënt (of klant /opdrachtgever /medewerker etc) om de reden van eigenwijs zijn te achterhalen. Dat is nodig om samen tot afspraken te komen. Dat betekent luisteren en vragen of je dingen goed begrepen hebt. Samenvatten wat je denkt te hebben gehoord. Doorvragen als dingen onduidelijk zijn. Jij weet vanuit jouw expertise wat goed zou zijn, de patiënt heeft het nodig daar zijn eigen oordeel naast te kunnen zetten.
Het klinkt alsof er enorm veel meer tijd aan besteed moet gaan worden, maar de ervaring leert dat dat reuze meevalt. Misschien dat een eerste gesprek wat meer tijd vraagt, maar als je daarmee een gemotiveerde patiënt krijgt, die zijn eigen keus maakte, dan is de kans groot dat in volgende consulten de tijd veel sneller gaat. En dat de genezing van de patiënt sneller gaat, omdat hij het zijn eigen keus was dit te doen.
Wat voor de patiënt belangrijk is in de keuzes van dat moment kan alleen hijzelf bepalen. Het is aan jou om nieuwsgierig te zijn en dat te achterhalen.
"Dus eigenlijk is het gewoon een menselijk gesprek met iemand hebben?" was de conclusie van een van de deelnemers. Ja. Dat is het. Wees oprecht geïnteresseerd in de ander, denk niet teveel na over jouw agenda, want dan ga je uit het contact. Maak je punt op geleide van wat de ander zegt. Een gewoon menselijk gesprek, waarbij jij als professional wel in staat bent om te destilleren wat belangrijke informatie is en hoe je kunt het gesprek kunt leiden zonder te sturen.
