Nu? Nee, NU... of...

Uit Acteren is een Vak 52

In het moment spelen, het klinkt misschien bekend, maar wat is dat dan? En hoe doe je dat?
Ik sprak een speler tijdens een regie die nogal worstelde met het onthouden van zijn tekst. 'Zulke lappen tekst!' waren niet zijn ding, zei hij. Hij blokkeerde als de scène gespeeld moest worden, ging met knikkende kniëen de vloer op, en halverwege zat hij zo vast dat er alleen nog een 'zie je wel' zucht kwam.

Het lukte niet het personage oprecht over te laten komen, omdat hij steeds schakelde tussen speler/acteur en personage. In en uit, in en uit, en de tegenspeler kreeg er ook geen vat op. De scène stagneerde en de speler neigde naar opgeven.

Als je hoofd vol gaat zitten met een overtuiging dat het niet lukt, is het heel moeilijk om die overtuiging toch los te laten. Je weet dat 't je niet gaat helpen en toch volgt er steeds een 'maar'. Maar ik kan het toch niet, maar ik heb het toch geprobeerd, maar ik laat de anderen steeds vallen, maar ze kunnen niet van me op aan, maar ik ben hier niet geschikt voor, maar, maar enzovoorts. En al die tijd blijft die overtuiging heerlijk aanwezig, want iedere 'maar' bevestigt het recht om er te zijn.

Hoe kan je dan zo'n overtuiging loslaten, of in elk geval je niet laten hinderen? Ik heb daar geen tovermiddel voor, was het maar waar, want dan zouden veel mensen bij wie een belemmerende overtuiging hen weerhoudt, geholpen zijn. Voor de oplossing moet je namelijk zelf aan de slag.

Als ik regisseer zie ik wanneer een speler/acteur vast komt te zitten. Er is dan iets aan de hand. Ik hoef lang niet altijd te weten wat dat is, het is aan de ander of hij dat met me wil delen. En ik ben geen therapeut die onderliggende problemen wil verhelderen. Wat ik wel kan doen is teruggaan naar de basis van waar we mee bezig zijn: acteren. Je inleven in een rol opdat je dat personage geloofwaardig tot leven kunt brengen.

Het meest heldere punt bij een blokkade is, dat het dit proces stagneert. En daar heeft het personage geen donder aan. Zo simpel benoem ik het.

Wanneer je het personage leert kennen, ontdek je ook wat diegene wil, van de ander of binnen de omstandigheden. Laten we er een algemeen woord aan geven: het personage wil Liefde.
Daarna vraag ik wat het personage in deze specifieke scène wil verkrijgen van de ander, dat noem ik zijn actie. Dat hoeft niet perse ook liefde te zijn. Het kan zijn dat hij juist wil dat het andere personage vertrekt, omdat die de liefde in de weg staat. Het script laat zien wat hij van de ander wil, dat is de basis om mee te werken.
Met de speler/acteur ga ik op zoek naar een heldere formulering van die actie in de betreffende scène: Ik wil dat jij.. (tegenspeler), opdat ik ... (urgentie van groot belang voor jezelf!!). Hoe scherper, hoe urgenter die wil, het belang is geformuleerd, hoe groter de kans dat het personage daar zijn best voor gaat doen.

Ik laat dan improviseren op het gegeven van de scène. Dan krijgt de speler een soort vrijbrief om op allerlei manieren zijn actie te laten winnen. Niet zomaar, want de tegenspeler krijgt ook een actie, heeft ook een wil, en gaat daar net zo hard voor vechten. Als dat zich zo tussen die twee afspeelt, is er geen ruimte, noch noodzaak om aan de tekst te denken. Wat er gebeurt is dat ze gaan voelen wat ze willen in die scene, wat er voor nodig is om je actie te laten winnen en hoe ongelooflijk veel variatie daar in mogelijk is. Omdat dit op de vloer wordt uitgespeeld ervaart de acteur 'aan den lijve' wat er zich in de scène afspeelt. En dat helpt als hij met de tekst aan de gang gaat. Alle zinnen worden daardoor helderder, alle tekst logischer, en het leren makkelijker!

Wat dit oplevert is dat er steeds minder gedachtenuitstapjes naar de belangen van de acteur zijn, maar dat het personage optimaal bediend wordt. En dat je dus niet op het moment surpreme denkt aan die lastige zin die in je tekst staat, of denken aan of de acteur zijn deur wel heeft afgesloten, het gas heeft uitgedaan of wat dan ook. Dat is voor het personage niet wat NU van belang is. NU wil het personage dat de actie wint. Niet net er voor, of net er na, want dan verlies je. Er is alleen maar nu. En daar moet je met je volle bewustzijn bij zijn, als personage. De belangen van de acteur komen wel weer na deze scene. Maar nu... laat je actie winnen!!

De speler/acteur heeft uiteindelijk zijn rol met verve gespeeld!

Mooi toch?

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod