(Z)onder spanning

Uit Acteren is een Vak 14

ALs ik een acteerworkshop of training geef start ik vrijwel altijd met een warming up. De reden is dat door een warming up je je lichaam en geest als het ware 'klaar maakt' om een prestatie te leveren, om te gaan acteren. Sporters doen het ook. Voor ze zich gaan inspannen warmen ze zich op.

Het opwarmen is meer dan je spieren voorbereiden. Het gaat ook over de geestelijke voorbereiding op wat je gaat doen, het verhoogt je concentratie en die focus helpt je om te doen wat je moet doen. Ik las in een van de boeken over het werk van Stanislavski, zijn werk bij de opera in Moskou, over de manier waarop hij de zangers (en in het verlengde de acteurs) bewust maakte van spanningen in hun spieren. Door je spieren bewust aan te spannen en te ontspannen leer je hoe je controle kunt krijgen over spanning. Je wilt tijdens het spelen geen onnodige spanning voelen, dat gaat je in de weg zitten. Net als wanneer je in een auto rijdt en je spanning in je nek voelt. Je kunt dan niet optimaal auto rijden. Hoe groter de ontspanning, hoe makkelijker je beweegt, hoe meer controle je hebt.

Is spanning dan niet goed? Jawel, gezonde spanning is zeker goed. Door je spieren aan te spannen kun je bewegen en praten en dankzij het aanspannen en ontspannen van onze hartspier blijven we in leven. Spanning is gezond, overmatige spanning en ongecontroleerde spanning niet. Het klinkt als een open deur. Toch zie ik nog vaak mensen zie zich niet bewust zijn van spanning die ik als buitenstaander wel waarneem. Als ik op het toneel iemand zie die spanningen in het lijf heeft, dan vraag ik me af of dit bij het personage hoort of dat het van de acteur zelf is. In het eerste geval is het een keus die de acteur heeft gemaakt. Spreek ik hem later in de foyer, dan zou die spanning verdwenen moeten zijn. Maar als die er dan ook is, kan het onbewuste spanning zijn geweest en de vraag is of de acteur zich er dan bewust van is (of was tijdens het spel).

Een warming up gaat voor mij dan ook vooral over bewust worden van hoe je spieren werken, an sich en ten opzichte van elkaar. Hoe meer je je daarvan bewust bent, hoe groter de kans dat je ongewenste spanning kunt uitschakelen als je aan het spelen bent. Ben ik dan altijd ontspannen? Nee zeker niet. Voor het spel begint kan ik me gespannen voelen, als ik in een intense scene speel maakt dat me gespannen. Dat hoort er ook bij, want anders ben ik niet meer dan een "zoutzak" op het toneel, dan wordt alles ongeloofwaardig. In het echte leven ervaren we namelijk ook nogal eens momenten van spanning en daar reageren we met ons hele zijn op.

Stanislavski heeft het over twee soorten spanning. Spanning uitgelokt door omstandigheden (dus buiten jezelf) en creatieve spanning (die in jou zit). Hij zegt: zorg dat je de eerste zo snel mogelijk kwijt raakt, en koester de tweede. Want de creatieve spanning helpt je om alert te zijn, in het moment te blijven en waarachtig te reageren. De verkeerde spanning of teveel ontspanning maakt dat dat proces wordt geremd. Daarom: leer je spieren en hun aan- en ontspanning kennen. Het helpt om naturel te kunnen spelen.

Mooi toch?

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod