Theater en opera

Uit Acteren is een Vak 6-27

In de afgelopen jaren heb ik aan operaproducties mee mogen werken. Datgaf en geeft me heel veel nieuwe inzichten! Een boeiend proces waar ik je graag deelgenoot van maak. 

Ik hou er van als dingen oprecht overkomen. Als iets je raakt, wil ik dat publiek dat ook meekrijgt. Ik help acteurs door hen te leren hun impulsen te volgen, te incasseren en te voelen wat er gaande is in het moment. Misschien is dat wat mij vaak weerhield van naar opera gaan: de muziek is prachtig maar wat ik zie is zo stijfjes, zo "ik ben nu even niet aan de beurt". Ik realiseer me dat ik misschien wat kort door de bocht ben als ik dit schrijf, maar dat is wel iets wat ik associeerde met opera: ik mis het gevoel dat ik mee kan leven met wat er gebeurt op het operatoneel. 

Natuurlijk kan ik maar over heel beperkte ervaring vertellen, want ik ging opera een beetje uit de weg. Net zo goed als ik niet iemand ben die naar live-concerten gaat: de keren dat ik er was dacht ik vaak: thuis kan ik de muziek beter horen, leuk om ze live te zien, maar wat zijn ze ver weg, of wat heb ik het koud, memorerend dat ik ooit in de Kuip bij de Rolling Stones was. Tijdens een bezoek aan Amerika bezocht ik in Los Angelos een concert van Joe Jackson. Cool hoor, om daar geweest te zijn, helemaal achterin in het enorme theater, waardoor ik in de verste verte een mannetje op toneel zag maar vooral naar de muziek wilde luisteren (wat overigens aldaar geen sinecure was, want Amerikanen schijnen te willen juichen voor alles wat ze maar kennen... en Joe zong zijn bekende repertoire toen...).

Opera dus. Voor mij een borstkas en hoofd dat actief is, armen die gestileerd iets ondersteunends doen, met mijn ogen dicht fantastisch mooi, maar niet als ik keek. Ik mis het geheel, ik mis dat het hele lijf meedoet. Ik mis contact onderling, doorspelen als je niet zingt, verbinding en weten waarom je dit zingt binnen de omstandigheden die er zijn!

En toen werd ik gevraagd of ik bij operagroep The Fat Lady in Haarlem wilde regisseren. Ik zag het als een uitdaging. Opera hoeft toch niet stijfjes te zijn? In de eerste productie werkte ik samen met een choreografe/danseres en dat was super! Scenes waarin vechten, vluchten, vrijen aan de orde waren werden dankzij de goed choreografie heel mooi en geloofwaardig gespeeld. Het werken aan de karakters, bij die productie had iedereen elementen van een dier in zich, maakte dat ieder in zijn personage tot zijn recht kwam. Muziek en beeld kwamen steeds dichter bij elkaar.  Bij opera kom ik echter ook andere dingen tegen. Bij opera is de muziek namelijk leidend. Een prachtig solistennummer van 6 minuten vraagt nogal wat van de overige zangers op het podium om invulling te geven aan hun aanwezigheid. En om die invulling op te bouwen.

Als je door het lied van de een aangezet wordt om daarna jouw boze of juist blije lied te zingen, dan gebruik je de volledige tijd van het voorgaande lied om dat op te bouwen. Dat is geen sinecure! Wat helpt is dat elke emotie ontelbaar veel variaties heeft. Door de tijd dat je luistert naar het lied van de ander in stukje te delen en in elk deel een stapje toe te voegen aan de emotie die je hebt ingezet kan je gedurende het hele lied werken aan invulling van wat jouw personage doormaakt. 

Ik heb gemerkt dat het heel belangrijk is dat zangers weten vanuit welke intentie ze hun lied zingen. In hun opleiding zijn ze geschoold in de interpretatie van hun repertoire en ook om daar variatie in aan te brengen. Dat is al een enorme rijkdom die operazangers meebrengen. Mijn taak was om op geleide van het verhaal dat we vertelden van elk personage de intenties helder te maken. Dat, gecombineerd met een kloppende choreografie, maakt dat opera 'anders' wordt. Door aan elk deel als het ware een sub-intentie te geven, die ik bij acteren als 'actie' zou omschrijven, help ik de zangers om hun spel op te bouwen gedurende het lied van de ander. Dat leid tot een logische overgang van het ene naar het andere lied. Dat maakt vervolgens dat het geheel voor publiek, opera minnend of niet, goed te volgen is. En daarmee hopen we opera toegankelijk te maken voor groter publiek. 

Over de productie Kampvuur schreef recensent Francois van den Akker in Place de l'Opera: "Regisseur Ida van de Lagemaat maakte met haar enscenering wellicht de eerste kijkopera". Over de productie Orfeo, de kunst van de liefde meldde hij op Instagram: Met Orfeo @thefatlady creëerden #idavanlagemaat en@tamirchasson een prachtig universum van jazz, chanson en opera. Wat een goede cast met @lionelvonlawrence,@antoniadunjko en @lichtalle!. (ik vergeef het hem dat bij mijn naam niet helemaal goed schreef)

Stanislavski heeft zich in zijn tijd ook onder andere met opera bezig gehouden. Ik lees zijn boek Stanislavski on opera er regelmatig op na. Ik hou van zijn visie op dit soort werk, en hij me inzicht in de ingewikkelde dingen die ik tegenkom.We zijn nu in gesprek over de volgende productie.  Ik hou je graag op de hoogte.

Dingen die ik leer probeer ik ook in mijn lessen in te zetten. Meer weten over mijn lessen? Ga naar workshops en trainingen op mijn website voor een overzicht van het hele aanbod.