Stanislavski en Method Acting
Uit Acteren is een vak 2-9-31
Jaren geleden deed ik een workshop Method Acting. Ik was meteen geboeid. Alles wat me daar werd aangereikt, voelde als een warm bad: ‘als ik al die stappen ga snappen, word ik als actrice zoveel rijker!’ Door me er in te verdiepen, kon ik dit materiaal in verband brengen met de naam Konstantin Stanislavski. Inmiddels ben ik docent in dit systeem en gebruik ik dat wat ik geleerd heb in mijn eigen spel en tijdens het regisseren van stukken.
Even in vogelvlucht (en ik doe hem daarbij enorm te kort) iets over wie Stanislavski was en zijn betekenis in Nederland:
Stanislavski was een Russische acteur/theaterdirecteur die een syteem van oefeningen heeft bedacht om je als acteur te ontwikkelen, jezelf voor te bereiden op het gaan acteren. Dat was wat ik er ook zo interessant aan vond destijds: het gaat om een technische benadering waarmee je je als acteur oefent in hoe je acteren aanpakt. Ik had van verschillende docenten les gehad, maar nog niet eerder werd me zo helder waar ik aan kon werken en hoe ik dat kon doen.
Theater dichter bij de mensen
Hij is vooral in de jaren 60 in Nederland bekend geworden. Zijn techniek werd door een leerling van hem, Pjotr Sjarov, naar Nederland gebracht en dat heeft bijgedragen aan een omwenteling van onze kijk op theater. Van een min of meer star en aan regels gebonden theater, waarbij positie en plaats op het toneel van groot belang waren (en soms het spel ondergeschikt daaraan), veranderde het toneelspel naar meer realisme. Theater was niet langer alleen voor de theaters, maar verplaatste zich. Het Werkteater experimenteerde met ander en nieuwe vormen, gebruikte ook het medium televisie dat in die jaren in opkomst was, waardoor theater dichter bij de mensen kwam.
Geloofwaardig acteren
Er is heel veel over die periode te vertellen, maar ik wil me focussen op Stanislavski.
In zijn boeken beschrijft hij hoe een acteur zich kan voorbereiden op geloofwaardig gaan acteren. Wat hij beschrijft is enerzijds proefondervindelijk, anderzijds heeft hij ook diverse wetenschappelijke studies gedaan om te begrijpen hoe het mensenlijk brein en lichaam werkt. Hij leerde me dat mijn zintuigen van groot belang zijn bij het trainen van mijn geheugen.
Stanislavski vertelt niet hoe je moet acteren. Hij geeft je de tools om jezelf als acteur beter te leren kennen en te ontdekken hoe je alles wat je van jezelf ontdekt en weet kunt inzetten als acteur.
Niet meer van deze tijd?
Kortgeleden zei iemand: “Stanislavski? Dat is toch niet meer van deze tijd.” Dat verbaasde me.
In elke toneelschool, elke workshop, elke les die gaat over oprecht zijn in je spel zitten de elementen van het systeem dat Stanislavski heeft ontwikkeld. Het volgen van je impulsen, het scherpen van je fysiek en zintuiglijk geheugen, weten waar je vandaan komt en waar je naar toe gaat, spelen op actie, maskers af, het hoort er allemaal bij. Het zijn allemaal onderdelen van het grotere systeem dat leidt tot een groter zelfbewustzijn van jou als acteur, opdat je in staat gesteld wordt te gaan acteren.
Heeft hij het allemaal zelf bedacht? Dat denk ik niet.
Hij heeft studies gedaan en gebruik gemaakt van wat in de wetenschap bekend is over menselijk gedrag. Natuurlijk is dat altijd in ontwikkeling en weten we inmiddels al veel meer dan hij destijds kon weten, maar of het dan uit de tijd is? Ik denk het niet.
Ik denk dat het nog altijd heel puur is en de acteur helpt om zich voor te bereiden om tot geloofwaardig spel te komen. Mix het met een vleugje Grotowski, doe er een sausje Mime en Dans bij, sprenkel wat Yoga en Meditatie door het geheel en je wordt een rijker acteur, alert, krachtig en geloofwaardig. Daar geef ik les in. Dat is van nu, dat is tijdloos. Tijdloos omdat het gaat over nu, tijdloos omdat het meebeweegt. Omdat het een wetenschappelijke aanpak over menselijk gedrag is, geen voorgeschreven wet.
