Het vak trainingsactrice

Uit: Tips en Weetjes over trainingsacteren 34

In 2004 stuitte ik op een oproep om een cursus te doen over trainingsacteren. Ik had toen net een aantal acteercursussen en een regie-opleiding achter de rug en omdat dit relatief kort was leek het me wel wat. Ik belde met degene van de oproep. Voor ik het wist zat ik bijna een uur te praten met iemand die ik niet ken, vertelde ik over mijzelf, over wat me er toe gebracht had te bellen, over mijn onzekerheden en over dingen waar ik plezier in heb. Ik kreeg informatie over wat trainingsacteren is en ik was 'verloren': dit wil ik gaan doen.

Ik schreef me in voor de opleiding.

Het was een kort traject. In hoog tempo werd ik ingewijd in trainingsmodellen, leerde ik belangrijke elementen van agressietrainingen, oefende ik om te spelen met helicopterview en het geven van feedback. Twee docenten stampten in hoog tempo alle informatie bij ons binnen en toen was het weer klaar. Het traject dan. Ik nog lang niet!

Via degene die de opleiding verzorgde kreeg ik vervolgens een aantal kansen om mijzelf meer te bekwamen. En dat was nodig! Bij de eerste sessies was steeds een van beide docenten ook aanwezig. Ik kreeg achteraf feedback en leerde verder. Voor elke training bereidde ik me goed voor! Soms zo goed dat ik mezelf bijna vast zette in mijn hoofd omdat ik zoveel wilde onthouden. En dat werd alweer een belangrijke les. Stop met denken als je speelt! Registreer alleen wat er in het moment gaande is. Grappig genoeg kon ik die direct linken aan mijn acteertraining volgens Stanislavski: "Zorg dat je alles goed weet, en zodra je begint, vergeet dan dat je het weet . Vertrouw er op dat alles wat je nodig hebt

Na mijn acteer- en regie opleiding kwam ik een oproep tegen om in te schrijven voor een opleiding tot trainingsactrice. Eerlijk gezegd had ik geen idee wat dat precies inhield, maar omdat ik van acteren hou dacht ik: daar is misschien nog wel meer te leren (ik hou van leren).

Ik schreef me in en een dag later al werd ik gebeld door degene die de opleiding verzorgde. Voor ik het wist zat ik een uur met een mij onbekend iemand te praten over mijzelf, over waar ik voor wil gaan, over hoe mijn leven er op dat moment uitzag, over waarom ik me had aangemeld enzovoorts. Ik vond het heel verhelderend te horen wat dat nou inhield: trainingsacteren. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt, ik wilde dit gaan doen.

Het was een vrij korte training, een paar dagen maar, dat maakte het voor mij toen extra aantrekkelijk. Ik moest mijn tijd en aandacht verdelen tussen werk en toen nog jonge kinderen. Alles leek te passen.

Jij bent niet belangrijk

Een van de eerste lessen was het onderscheid tussen actrice zijn en trainingsactrice. En dat onderscheid zit 'm vooral in waar je focus zit. vind ik. Als ik acteer zit mijn focus op datgene wat mijn personage wil bereiken. Ik heb mijn perosnage volledig onderzocht en weet wat ik wil, waar ik bang voor ben, hoe ik met dingen omga en wat ik uit de weg ga. Het belang van mijn personage is leidend in wat ik doe. Alles wat gebeurt linkt aan hoe ik mijn belang verdedig.

Een trainingsactrice heeft als belang het leerdoel van de ander. De focus bij alles wat ik doe is gericht op het zorgen dat de ander optimaal kan oefenen wat hij wil leren. Al het gedrag dat ik neerzet heeft dat grote doel.

Als een deelnemer wil leren hoe hij assertief moet zijn zal ik in mijn gedrag proberen de ander daartoe uit te lokken. Door juist bazig, dominant, kleinerend enz te doen nodig ik de ander als het ware uit om dat gedrag van mij te begrenzen. Als iemand dat dan ook werkelijk doet zal ik dat belonen. Ik beloon het dan door mijn gedrag te veranderen of door te benoemen dat ik iets niet verwacht had, moedig vind, bewonder enzovoorts. Door het gedrag van de ander te belonen help ik diegene iets op te bouwen om dit vaker te gaan durven. Ook in de echte praktijk.

In de cursus leerde ik dat ik misschien wel de sterren van de hemel kan spelen, maar dat ik niet belangrijk ben. Als die sterren van de hemel er niet toe leiden dat de ander iets leert, dan ben ik niet geschikt voor het vak! Zet jezelf opzij, maak ruimte voor het leerproces van de ander, en zet jezelf daarin dan weer centraal. Als middel!

Verschillende werkvormen

Communicatie is een activiteit waarbij levende wezens betekenissen uitwisselen door op elkaars signalen te reageren. Er is dan ook niet maar 1 manier waarop je dit kan doen. Iedereen heeft ook zijn eigen leerproces, dus wat bij de een supergoed werkt hoeft niet voor iedereen zo te gelden. Daarom is het goed om op iets wat geleerd moet worden op verschillende manieren te benaderen. Theorie is een van de vormen, oefenen een ander. En daar kom ik natuurlijk graag voor. Als je in theorie weet hoe iets zou moeten is het niet vanzelfsprekend dat je dat in de praktijk ook zo doet. Je kunt op verschillende manieren iets oefenen, voor je het in de praktijk brengt. Zoals een piloot ook eerst in de simulator oefent voor hij werkelijk in het grote vliegtuig stapt. 

Oefenen met een trainingsacteur kan op verschillende manieren. Het meest bekend is het rollenspel, waarbij de deelnemer 1 op 1 oefent met de acteur. Het gaat dan vaak om een perosoonlijke situatie die lastig is en die je op een andere manier zou willen aanpakken. Daarom ben je op cursus, om die andere manier te leren.

Soms gaat het om heel nauwkeurig een klein deel van een gesprek te oefenen. Daarvoor is het hoefijzer geschikt. De acteur schuift dan bij iedere deelnemer even aan om alleen dat ene te oefenen. En al lijkt het alsof je dan steeds het zelfde gaat herhalen, in de praktijk blijkt toch dat iedereen net weer even op een andere (eigen) manier iets zegt of doet waardoor ook het effect verandert. Dat kan verrassende inzichten geven.

Het regiemodel wordt ook wel gebruikt. Twee acteurs, of de trainer en een acteur, spelen samen een scene, waar meestal nogal wat in mis gaat. De deelnemers mogen dan instructies geven aan een van beiden om het gesprek beter te laten lopen. De instructies, de regie over de scene, wordt gegeven aan degene die in de scene een vergelijkbare positie heeft als de deelnemers. Dat levert verrassende inzichten op in hoe verschillend dingen aangepakt kunnen worden om te bereiken wat je wilt.

Soms is een pressure-cooker effect ook interessant. Bij (management)games werkt het heel goed om in een hoog tempo verschillende vormen van beinvloeding te oefenen. Het hoge tempo maakt dat minder tijd beschikbaar is voor wikken en wegen, wat in veel praktijksituaties ook werkelijk aan de orde is. 

En zo zijn er nog veel andere spelvormen te bedenken die allen bedoeld zijn om de deelnemer op verschillende manieren iets te laten ervaren. En dat is het belangrijkst. Het ervaren maakt de kans dat het meer beklijft groter dan wanneer het alleen bij theorie blijft.

Meer weten? Bel me eens, ik praat er graag met je over.

Wat een mooi vak, toch?